Een dure koekenpan

Vandaag waren de eerste geslaagde tests door CERN bij Geneve met de Large Hadron Collider. Niet iedereen is er gerust op. Er waren doodsbedreigingen aan betrokken wetenschappers en een duitse chemicus pleitte voor het Europees parlement tevergeefs voor stopzetting van de experimenten. Wat is er aan de hand?

In de LHC cirkel worden protonenbundels linksom en rechtsom versneld en tegen elkaar geknald met de hoogste energieën die men tot nu in een laboratorium kon maken. Dat levert situaties op die een beetje doen denken aan de omstandigheden in het vroege heelal. In theorie kan zo’n botsing ook aanleiding geven tot een miniatuur zwart gat.

Dat zwarte gat nu is iets waar veel mensen over hebben gehoord en dat is niet veel goeds. Een beetje zwart gat zuigt de aarde naar binnen en stopt deze met inhoud en al in z’n holle kies. Maar vooral is het zwarte gat het veel gebruikte voorbeeld van waar de wetenschap de handdoek in de ring gooit en haar beoefenaars zeggen “we weten het niet meer”. Zo gek is het dus niet als je je daar ongemakkelijk bij voelt. Iedereen kent zijn Faust.

“Deze kleine zwarte gaten zijn, in tegenstelling tot grote zwarte gaten, volkomen ongevaarlijk en vallen binnen de kortste keren uit elkaar” is het antwoord van de LHC. Erg onwetenschappelijk om tegelijkertijd te zeggen dat je iets niet begrijpt en dat het ongevaarlijk is en communicatief niet sterk.

Jammer want het is zo’n mooi experiment. Met een beetje geluk wordt het Higgs boson gevonden, een deeltje dat in het vroege heelal overvloedig aanwezig was maar na de afkoeling ervan niet meer gezien. Het bestaan van dit deeltje zou betekenen dat er vacuümenergie aanwezig is in de vorm van een boven het nulpunt “gestold” Higgs veld. De trage massa (= de mate waarin een voorwerp zich verzet tegen snelheidsverandering) van een voetbal wordt veroorzaakt doordat hij door het Higgsveld moet ploeteren. Wow!

Omdat er slechts een minderheid van de mensheid bereid is te sterven in een gigantische notenkraker om dit inzicht te verwerven zou het goed zijn als ze bij CERN een strak verhaal maken om de LHC in de gedachten van haar aandeelhouders, de belastingbetalers, niet uit te laten groeien tot een potentiële doomsday machine.

Feit is dat dagelijks om ons heen botsingen plaatsvinden met veel grotere energieën dan ooit in een door mensenhanden gemaakte mogelijk zal zijn en dat we dit kunnen navertellen. De kosmische straling is een natuurlijk fenomeen en bestaat uit hoog energetische deeltjes die vanuit het heelal onze dampkring binnendringen en daar met van alles en nog wat botsen. Daarover is al het nodige bekend. Op 15 oktober 1991 pikte een detector in Utah een deeltje op dat binnen kwam vliegen met een energie van 30 miljard protonmassa’s. Dat is 100 miljoen keer meer dan waar de LHC toe in staat is. Denk aan E=mc2. Het protonmassa is weliswaar klein maar met behulp van de factor c2 had dit deeltje genoeg energie om een volwassen vent knock out te slaan.

Voorlopig is er dus geen gevaar om het volgende hoofdstuk te schrijven in het spannende jongensboek dat CERN heet. Vraag blijft wel of al die miljarden die er in megaprojecten zoals LHC en de landingen op Mars gestopt worden te rechtvaardigen zijn in het licht van ander wetenschappelijk projecten die wellicht meer kunnen bijdragen aan een schone en gezonde wereld. Voorlopig kan “Big Science” bij publicitaire tegenwind nog hun troefkaart spelen. CERN gaf ons internet en NASA de anti aanbakpan!

Naschrift: CERN heeft een document op het internet gezet waaruit blijkt dat er geen enkel gevaar te duchten is van de LHC. Niet speciaal toegankelijk voor de leek of de journalist al was het alleen maar om de URL: http://lsag.web.cern.ch/lsag/LSAG-Report.pdf.