De verspillende overheid

Op 29 januari 2008 verschijnt er een ”executive order”[1] van de hand van George W. Bush die op een enkel A4-tje aangeeft hoe de Amerikaanse belastingbetaler wordt beschermd tegen excessieve uitgaven van de overheid. Tegen de achtergrond van het voornemen om een staatsfonds op te richten van 700 miljard dollar voor het opkopen van dubieuze financiële producten van private banken en verzekeraars is het goed zijn uitgangspunten nog eens op een rijtje te zetten. Hoe voorkomt men een verspillende overheid? Welnu, het recept daarvoor van George W is eenvoudig:

”To ensure the proper use of taxpayer funds that are appropriated for Government programs and purposes, it is necessary that the number and cost of earmarks be reduced, that their origin and purposes be transparent, and that they be included in the text of the bills voted upon by the Congress and presented to the President.“

De praktijk van dit soort beschermingsdecreten is dat er inderdaad minder geld vrijkomt voor kleine, controleerbare projecten en dat de echt grote “earmarks” voor crises zoals Irak steeds grilliger en omvangrijker worden en er evenredig minder grip op komt. Op deze grote uitgaven staat geen maat want ze dienen de grote zaak. Ze worden onder grote politieke druk door de volksvertegenwoordiging geloodst en er is op de uitgave van dergelijke bedragen geen effectieve controle meer mogelijk. Penny wise, pound foolish en verspilling is onvermijdelijk.

Het voorstel voor het opkoopfonds lijkt ook in die traditie te passen. Een sterke man krijgt een carte blanche voor het oplossen van een zaak van nationaal belang. Aan de beheerder van het fonds, het Financial Department, wordt gedurende twee jaar juridische onschendbaarheid verleend. Geen verhaal dus bij onzorgvuldige besluitvorming. In dat opzicht is er niet een groot verschil met het Nederlandse poldermodel want daar ligt de dader ook op het kerkhof als het misgaat.

Het is het ongebreidelde geloof in eigen kunnen, het optimisme dat elk probleem oplosbaar is en daarnaar te handelen dat van de Verenigde Staten tot zo’n dominante wereldspeler heeft gemaakt. Ze laten er dus een vertrouwde methode op los en gaan in hun eentje de crisis te lijf. Ik heb daar bewondering voor.

De crisis is diep, heel diep. “Too big to fail” bleek geen afdoende bescherming voor financiële instellingen. Toch moet er ergens een bodem liggen die door een voldoend grote miljardeninjectie gevonden kan worden. Probleem is dat niemand weet hoeveel er nodig is omdat de financiële producten dermate ondoorzichtig zijn dat ook de bedenkers ervan het niet meer weten. Misschien is de crisis wel “too big to bail”.

Ikzelf verwacht dat niet. Ik denk dat bij een verstandige inkoop het fonds gaat lukken om een tijdelijke financiële opslag te creëren voor deze producten, ze te ontmantelen en delen terug te zetten in de markt. Dit zal gaan ten koste van grote offers, zoals verhoging van de staatsschuld en verdere uitverkoop van de verenigde staten maar aan het eind kan er een gezonde balans staan.

Daar is wel voor nodig dat de nieuwe administration, democratisch of republikeins, scherp toezicht houdt op het fonds. Verspilling leidt tot een slechte balans van ’s werelds grootste economie en een kreupele overheid die geld en vertrouwen in een sneltreinvaart kwijt raakt. Dan zijn de rapen wereldwijd goed gaar!

De opvolger van George W. doet er daarom goed aan het A4-tje van zijn voorganger nog eens aandachtig door te lezen en toch vooral toe te passen op deze mega inkoopoperatie. Dollar wise!

[1] http://www.whitehouse.gov/news/releases/2008/01/20080129-5.html